System Prognozowania Epidemii Chorób
Strona projektu naukowego SPEC
Jak działa SPEC?
Działanie pułapki na zarodniki
Monitorowanie stężenia zarodników workowych grzybów Leptosphaeria maculans i L. biglobosa jest wykonywane nieprzerwanie od 1 września do 30 listopada (okres jesienny) oraz od 1 marca do 31 maja (okres wiosenny), przy zastosowaniu siedmiodniowych pułapek wolumetrycznych na zarodniki (Burkard Manufacturing Inc., Wielka Brytania oraz Lanzoni, Włochy). Pułapki w aktywny sposób zasysają powietrze (10 l/min.) wraz ze znajdującymi się w nim zarodnikami i ziarnami pyłków roślin, które potem osadzają się w środku pułapki, na taśmie pokrytej wazeliną. Taśma ta jest przyczepiona do bębna, który obraca się z prędkością 2 mm na godzinę. Po upływie tygodnia taśma jest wyjmowana z bębna i cięta na odcinki długości 48 mm, co odpowiada 24 godzinom pracy pułapki. Obserwacja zarodników pod mikroskopem pozwala na ustalenie w którym dniu i o której godzinie zarodniki znajdowały się w powietrzu. Znając prędkość przepływu powietrza można z dużą dokładnością ustalić stężenie zarodników w 1 m3 powietrza. Wartość 1 na wykresie (oś OY) oznacza, że danego dnia (oś OX), w każdym metrze sześciennym powietrza znajdował się jeden zarodnik, wartość 100 oznacza, że w metrze sześciennym powietrza było aż 100 zarodników.
Wykorzystywane przez nas pułapki wolumetryczne wyłapują zarodniki różnych gatunków grzybów oraz pyłki roślin. Zarodniki L. maculans i L. biglobosa mają charakterystyczny kształt i określoną wielkość, w związku z czym są stosunkowo łatwo rozpoznawalne w gąszczu innych zarodników. Askospory obu gatunków są podobne, dlatego obserwacje mikroskopowe nie pozwalają na ustalenie, którego gatunku zarodniki znajdują się w powietrzu (może być to jeden z w/w gatunków lub oba, w różnych proporcjach względem siebie).
Lokalizacja pułapek na terenie Polski:
Swoim działaniem pułapki obejmują większość regionów intensywnej uprawy rzepaku w Polsce:
- Region nadmorski (lokalizacja pułapki: Margowo);
- Pojezierze Pomorskie i region pomorsko-warmiński (Zakład Doświadczalny Oceny Odmian w Radostowie koło Tczewa);
- Region mazursko-białostocki (Agro-Fundusz Mazury w Drogoszach koło Kętrzyna)
- Wielkopolska (Instytut Genetyki Roślin PAN w Poznaniu);
- Kujawy i Mazowsze (Zakład Doświadczalny Oceny Odmian w Głębokim koło Kruszwicy);
- Region lubusko-dolnośląski (Zakład Doświadczalny Oceny Odmian w Krościnie Małej);
- Region sudecki – (PPHiU „Arenda” w Charbielinie koło Głuchołaz);
- Region krakowsko-sandomierski i region karpacki (Rzeszów, Uniwersytet Rzeszowski);
- Region lubelsko-zamojski, mazowiecko-podlaski oraz łódzko-wieluński (Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie).
Zasięg prognozowania z wykorzystaniem danej pułapki opracowano na podstawie regionów klimatycznych w Polsce (Wiszniewski i Chechłowski, 1987) z korektą własną w przypadku umieszczenia dwóch pułapek w tym samym regionie lub umieszczenia pułapki na granicy kilku regionów.
Wiszniewski W., Chełchowski W. (1987) Regiony klimatyczne. W: Atlas hydrologiczny Polski. Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa